وقتی که دلم هوای مشهد دارد

آب، آجر و نان

بقایای باقی مانده از آسیاب های رود دز نشان از رفاقت دیرینه مردم دزفول با این رود پر برکت دارد به طوری که هویتشان با آن گره خورده است.

نمای شب رود دز

رودخانه دز، رودخانه‌ای طولانی است که از رشته‌کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه در مسیر خود از استان خوزستان و شهر دزفول  می‌گذرد. جالب است بدانید که این رودخانه در طول تاریخ و در کتب مختلف با نام‌های گوناگونی یاد شده است. اول از همه باید بدانیم که دز در فرهنگ لغت فارسی، معرّب کلمه دژ است که به معنی قلعه و حصار است. برخی بر این عقیده‌اند که خود نام دزفول، عربی شده کلمه دژپل است. از طرفی دیگر باستان‌شناسان فرانسوی، این رود را به‌عنوان رود کوپراتس در کتاب‌های خود یاد کرده‌اند؛ در حالی که باستان‌شناسان مسلمان این رود را رود جندی شاپور، آب جندی شاپور یا آب دز می‌نامند. گذشته از فراز و نشیب‌هایی که در تاریخ برای نام این رودخانه اتفاق افتاده است،‌ هم‌اکنون ما آن را به‌عنوان رودخانه دز می‌شناسیم. این رودخانه بعد از گذشتن از این مسیر طولانی در نهایت به رود کارون می‌پیوندد

نمای شب پل جدید

 

 

قطعه ای از بهشت در ساحل رود دز

پل جدید (سردار سلیمانی)

نمای روی پل جدید دزفول

ساخت پل دوم یا پل سردار شهید قاسم سلیمانی که همچنان با نام پل جدید نیز شناخته می‌شود، در سال ۱۳۵۱ شمسی به جهت کم کردن بار تردد از پل باستانی دزفول و تسهیل عبور وسائل نقلیه سنگین از این منطقه، به دستور وزارت راه و شهرسازی کلید خورد. سازه این پل با طراحی و نظارت شرکت هگزا صورت گرفت و در سال ۱۳۵۵ شمسی به بهره‌برداری رسید. شرکت هگزا همچنین در ساخت پل‌های سوم تا پنجم نیز همین نقش را داشته است.

ساختار این پل صندوقه‌ای بتن پیش تنیده درجاریز با روش ساخت طره‌ای متعادل می‌باشد که در این نوع سازه، نخستین پل در کشور بوده است. طول پل حدود ۴۰۰ متر، عرض حدود ۲۱ متر و حداکثر طول دهانه‌های پل ۶۵ متر است.

مسیر ماشین رو پل ۴ لاین است و در هر طرف نیز یک مسیری برای عابران پیاده طراحی شده تا با عبور از روی پل، چشم انداز زیبایی از رودخانه دز را نیز تماشا کنند. اطراف پل در ساحل رودخانه بصورت پارک درآمده است که محلی برای استراحت و تفریح مردم است. می توان در این پارک ها قدم زد و خروش دز را دید که صدها سال است که به بخشی از هویت شهر دزفول درآمده است. در زیر پل، بقایایی از آسیاب های آبی دزفول نیز دیده می شود.

 

پل جدید

آسیاب های دزفول

آسیاب‌های آبی دزفول یکی از آثار ارزشمند تاریخی شهرستان دزفول به‌شمار می‌روند و به شماره ۳۹۸۴ در ردیف آثار ملی کشور به ثبت رسیده‌است. این آسیاب‌‌های آبی دارای مالکیت خصوصی بوده که به آسیابان به اصطلاح محلی لُوینه می‌گفتند. تعداد آسیاب‌ها در دوره‌ صفویه حدود ۵۰ تا ۶۰ عدد بود که بخشی از آن‌ها در اثر سیلاب‌های فصلی تخریب شدند. آسیاب‌های آبی دزفول در بخش‌های مختلف رودخانه دز قرار دارند. بخشی از آن‌ها به فاصله حدود ۸۰۰ متر از سد تنظیمی (دزفول) و در جنوب تفریحگاه ساحلی دز، بخشی در زیر پل جدید (دوم) دزفول و بخشی دیگر نیز در کنار پل قدیم این شهرستان ساخته شده‌اند.

 

پیشینه تاریخی آسیابهای آبی دزفول در ارتباط با پل قدیم (دزفول) بوده که به دوره ساسانیان باز می گردد  اما عمده آثار موجود از آسیاب‌ها که در سه بخش از رودخانه موجود است به دوره تاریخی صفویه و قاجاریه باز می گردد.این سازه‌ها از مصالحی چون قلوه سنگ رودخانه ایی، آجر و با ملات ساروج ساخته شده‌اند.شکل معماری آسیاب‌ها برگرفته از سبک معماری بومی شهرستان دزفول بوده و به صورت یک مجموعه به هم پیوسته ساخته شده و به هم مربط هستند.

 

رومن گیرشمن در کتاب هنر انسان این سیستم را قدیمی‌ترین سیستم‌های آبیاری جهان در دوره باستان معرفی کرده و قدمت آن را در حدود ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ سال عنوان می‌کند که پژوهش‌های جدید این قدمت را تأیید می‌کنند. هم‌چنین در وسط رودخانه بر یکی از دهانه‌ها آثار طاق عظیمی است که شبیه ایوان‌های ساسانی بوده و با توجه به علاقه شاهان ساسانی می‌توان آن را باقی‌مانده جایگاه سردار یا محتشمی در گذشته در نظر گرفت. این سازه‌ها پل‌بند عظیمی هستند که بعدها با تغییراتی در قسمت‌های آن به آسیاب تبدیل شد. با توجه به طول زمان تغییراتی توسط سیلاب‌ها و عوامل انسانی رخ داده در آن‌ها آخرین تغییرات را می‌توان در زمان صفویه با تکامل سیر تولید آجر و تغییر در ابعاد آن به اندازه ۱۸.۵ در ۱۸.۵ در ۳.۵ سانتی‌متر برشمرد.

آسیاب های دزفول